Undang-Undang Sultan Adam

Lampiran: Isi Lengkap Undang-Undang Sultan Adam

SERIE L.

B OR N E O

No. 18

OENDANG  OENDANG  SULTAN  ADAM  (1835)

Van list in 1881 door A.M. Joekes reeds gepubliceede vorsieuedist van Sultan Adam van Bandjarmasin ontring demmissie voor het adatroelit een dear het gewestelijk bestuur gezonden afschrift. Hieronder volgt de teksi, doeh vargezeld van de vertaling van Joekes, dians aanteekeningen, en diens toeliahting, alie te vinden in Indische Gids 1881, II, bls. 119 – 186. De volgondo van de genoemde gegevens is hierender zoo ingericht als voor de gebruikers liet geriefelijkst sehijnt te zullen zijn. De spelling van liet Maleisch is in over eenstemming  gobracht met de officieel gevolgde spelling-Van Opliuijsea; ontzien, -- De noten zijn van de commissie voor het adatreclit.

I.  Tekst en vertaling van het adiet

Pada hoedzrat 1 1251 pada hari kamis jang kalima belas hari boelan Almoeharram djam pokoel sambilan pada koetika itoelah akoe Soeltan Adam memboet oendang oendang pada sakalian ra’jatkoe soepaja djadi sampoerna agama ra’jatkoe dan atikat mereka itoe dan soepaja djadi 2 kamoedahan segala hakim hakim menghoekoemkan mereka itoe dengan sebab oendang oendang-koe ini beberapa perkara.   PERKARA  1. Adapoen perkara jang pertama akoe soeroehkan sekalian ra’jatkoe laki laki dan bini bini beratikat dengan atikat dalal 3 alsoenat waldjoemaah dan djangan ada seorang beratikat dengan atikat ahal albideuh maka siapa siapa jang tadengar orang jang beratikat ahal soenat waldjeomaah keosoe-roeh bapadah kapada hakimnja 4  lamoen benar salah atikatnja mereka itoe koesoeroehkan hakim itoe manoebatkan dan mengadjari atikat jang betoel lamoen anggan inja dari pada toebat bapadah hakim itoe kajah diakoe. ------------------ 1         Bij  Joekes  volt : sanat 2         Niet bij Joekes. 3         Bij Joekes: ahl. 4         Bij Joekes Volgt dan : dan hakim itoe memeriksanja. PERKARA  2. Tiap tiap tatoea kampoeng koesoe-roehkan berolah langgar soepaja didirikan meraka itoe sembahjang berdjoe-maah pada tiap tiap waktoe dengAN sekalin anak boeahnya dan koesoeroehkan mareka itoe membawai anak boeahnja sembahjang berdjoemaah dan sembahjang djoemaat pada tiap tiap djoemaat lamoen ada ajang anggan padahkan kajah diakoe. PERKARA  3 Tiap tiap tatoeha kampoeng koesoeroeh-kan memadahi anak boeahnja dengan ber- moefakat astamiwah lagi antara berkarabat soepaja djangan djadi banjak bitjara dan per-bantahan. PERKARA  4. Siapa siapa jang hendak nikah kapada hakim koesoeroehkan orang jang terlebih adil didalam kampoeng itoe membawanja kapada hakim sekoerangnja doea orang lamoen kahada seperti itoe djangan dinikahkan. PERKARA  5. Tiada koebarikan saklin orang manikah-kan perampoean dengan taklid kapada madjahab jang 1 lain dari pada jang madjahab Safi’i  maka siapa siapa jang sangat bahadjatakan 2 bataklid pada manikahkan perampoean itoe bapadah kjh diakoe 3 PERKARA  6. Mana mana perempoean jang hendak minta pasahkan nikahna lawan lakinja maka hkim hakim koesoeroeh mamariksa apa apa ekral 4 bini bini itoe padahkan  kajah diakoe. PERKARA  7. Tiada koebarikan moefti memberi pitoea5 hendak berhoekoem atau orang jang didalam tangah berhoekoem dan tiada koebarikan orang itoe maminta pitoea hanja hkim djoea mamintakn pitoeanja. PERKARA  8. Siapa siapa jang ada datang kapada moefti mamadahkan soeroehankoe maminta pitoea, tiada koebarikan moefti memberi pitoea lamoeu tiada lawan tjapkoe. PERKARA  9. Siapa siapa jang berhoekoem tiada koebarikan masoek pada radja atau mantri mantri atu pembakal atau panakawan. PERKARA  10. Sekalian hakim hakim lamoen soedah habis periksaanja kadoea pihak perkara da’wa dan dawab dan saksi saksi djerah 1 koesoeroehkan moefakat moefakat memoe-toeskan itoe lawan kaliphnja dan toean loerahnja. PERKARA  11. Lamoen soedah djadi papoetoesan itoe bawa kjh ading ading dahoeloe mantjajak tjap didalam papoetoesan itoe. PERKARA  12. Siapa siapa jang kalah bahoekoem maka anggan ia dari pada kalahnja itoe sarahkan kajah adding papoetoesannya itoe adding jang mangaraskannja. PERKARA  13. Sakalian bilal bilal dan kaoem kaoem lamoen ada hakim mangoroes bitjara pahoe-koeman djangan ada 2 jang anggan karana itoe perintah 3 djoea. PERKARA  14. Kalau ada orang naik bahoekoem kajah hakim 4  kalau tiada soerat da’wa lawan 5 djawab tiada koebarikan hakim membitjarakan. PERKARA  15. Lamoen ada manda’wi mendjoeloeng soerat da’wi kajah hakim koesoeroeh djoeloeng hajak manda’wi ‘alihi 1 maka  lamoen anggan manda’wi ‘alaihi dari pada mendjawab da’wi manda’wi itoe pada hal sampai lima belas hari anggannja itoe koesoeroehkan hakim memoetoeskan hoe-koemannja dengan woekoelnja. PERKARA  16. Mana mana segala perkara jang doeloe dari pada zamankoe tiada koebarikan dibabak lagi dan mana manasegala perkara zamankoe lamoen jata salahnya boleh adja dibabak diboedjoerkan oleh hakim. PERKARA  17. Siapa siapa jang ada berisi tanah perhoemaan atau doekoe atau djenis milik lain dari pada itoe jang bersanda pada waktoe ini atau hendak manjandakan jang terdjoeal atau hendak mendjoeal atau tersewakan atau hendak manjewakan atau jang terkadoekan atau hendak mengadeokan atau jang terindjamkan atau hendak maindjamkan semoea perkara 2 ini koesoeroeh datang kapada hakim bersaksi dan hakim otie koesoeroeh maoelahkn tarichnja doea nazaah satoe nazaah di dalam tangan hakim dan satoe nazaah didalam tangan 1 ampoenja milik dn hkim koesoeroeh berolah soerat besar tempat segala tarich itoe soepaja digadoeh oleh hakim hakim ganti berganti dan apabila2  teboes meneboes datang djoea kepada hakim boleh memboeang kadoeanja3 tarich itoe maka jang ampoenja milik dan jang4 saorang orangnja memberi kapada hakim lima doeit. PERKARA  18. Mana mana orang jang barambangan laki bini sebab perbantahan atau lainnja tiada koebarikan itoe lakinya mamegang bininja hanja koesoeroeh segala5 ber-baikan maka hakim hakim serta karabat kadoea pihk keosoeroeh mamadahi an membaikkan dan 6 apa apa kasalahan ka-doea pihak dan apabila anggan menoeroet hoekoem7 dan ‘adat serta sangat hadjat mint baikkan pada hal perampoean itoe keras8 tiada maoe berkabikan lagi maka padahkan kajah diakoe. PERKARA  19. Tiada koebarikan orang manjarahkan bertatagihan kapada radja radja atau mantri mantri atawa panakawan lamoen tiada soerat hakim. PERKARA  20. Sakalian banoea tiap tiap tatoeha kam-poeng koesoeroehkan mendjaga malihat 1 boelan pada tiap tiap awal boelan Ramadan anachirnja dan tiap tiap awal boelan Hadji an awal boelan Moeloed maka siapa siapa jang malihat boelan lekas lekas bapadah kapada hakimnja soepaja hakimnja lekas lekas 2 bapadah kajah I akoe maka mana mana banoea jang dilaloeinja ilir itoe ikam kabari semoeanja. PERKARA  21. Tiap tiap kampoeng kalau ada perban-tahan isi kampoengnja 3 koesoeroehkan mambitjarakan dan mamatoetkan moefakat 4  lawan jang toeha toeha kampoengnja itoe lamoen tiada djoea dapat membitjarakan ikambawa kapada hakim PERKARA  22. Sekalian orang jang berhoekoem jang talah dihoekoemkan oleh hakim hakim tiada koebarikan lari kapada siapa siapa 5  mengajai orang yang dihoekoemkan hakim itoe mana mana orang jang anggan dari pada perintahkoe ini 6 lari djoea  ia kapada siapaakoe koehoemkan. PERKARA  23. Sekalin orang jang telah berdjoeal tanah perhoemaan atau doekoeh atau lain 2  lainnja pada zaman dahoeloe 1  sama ada soedah terdjoealnya kalain lain banda itoe atau tetap adja didalam tanggannya maka menoentoet kerabatnya jang mandjoeal itoe manda’wi bersarikat lawan dinja labi beloem dibahagi banda itoe dan djikalau moefakat jang manda’wi bersarikat dengan jang menjoeal itoe sekalipoen pada hal lawanja banda jang didalam tangan jang manoekaritoe doea poeloeh tahoen atau lebih kama anjar menda’wa bersarikat pada hal hidoep kadoeanja lagi hadlir kadoeanja didalam masanja yang manekar maka tiada koebarikan jang menjoeal itoe atau jang menda’wa bersarikat itoe menoentut kepada hakim tiada djoea akoe barikan membitjara-kan djoea  2  sebab karana lawas 3 PERKARA  24. Ikam sekalian hakim hakim kalau ada orang jang mendjoeloeng da’wa dan djawabnja ikam oelahkan tariehnja tatkala ia mandjoeloeng da’wa da 2  djawabnja itoe maka mana mana jang berkahandak kapada saksi ikam pinta saksinja itoe habis habis sekali adja inja jang boleh madakan saksi itoe didalam masa saboelan adja temponja inja maingat ingatkan saksinja maka kalau soedah habis segala bitjaranja jang masoek 1 kapada 2 hakim ikam poetoeskan adja dan djikalau maadakan poelang saksi jang lain dari pada jang diseboetnja doeloe djangan ikam terima lagi. PERKARA  25. Mana mana laki 3 jang berbini boedjang kemoedian maka manda’wa lakinja itoe akan bininja tiada berdaraserta diwantar wantar-kannja kapada setengah manoesia jang djari ‘aib perampoean itoe jitoe bapadah kajah diakoe karana inja manda’wa dengan tiada saksi 4. PERKARA  26. Mana mana perhoemaan 5 dan doekoeh jang soedah didjoeal atau soedah dibagi oleh orang toeanja atau oleh hakim pada hal masjhoer wantar djoeal toekarnja atau baha-ginja itoe apalagi djika ada serta saksi karabat atau pasah sekalipoen maka soedah sapoeloh tahoen atawa lbih maka tiada boleh anak tjoetjoenja dan karabatnja membabak menoentoet kapada hakim kamoedian dari pada soedah mati jang mendjoeal atau jang menarima bahagi. PERKARA  27. Siapa siapa jang manang bahoekoem tiada boleh orang jang mana itoe menoentuet sewa tanahnja itoe pada jang kalah ber-hoekoem salama perhoemaan didalam tangannja itoe adanja. PERKARA  28. Siapa siapa jang hendak berkoem didalam watas Halabioe atau Nagara  atau benoea lainlainnja 1 maka jaitoe tiada boleh orang Halabioe atau Negara atau lainnja manangat dan tiada boleh orang mengakoei watas jang tiada dioesahanja dan perhoema-annja dan tiada boleh orang maharoe biroe. PERKARA  29. Jaitoe manamana pada jang ditinggalkan orang kira kira doea moesim atau lebih maka kembali djadi pada poelang dan tiada tanda milik 2 djadi 3 tatanamannja atawa galangan 4 atau soengai 5 jang mahidoepi  tanahnja itoe maka diganai poela oleh 6 jang lainnja itoe serta ditetapija maka tiada koebarikan orang jang dahoeloe itoe mengahendaki lagi atau menoentoet kepada hakim hakim. PERKARA  30. Mana mana orang 7 kababaran jang tiada mengakoe berdjinah jaitoe padahkan kajah diakoe. PERKARA  31. Mana mana loerah 8 dan mantri mantri Oeloe Soengai dan lainnja tiada koebarikan loempat masoek bitjara dan mangganggoei kapada segala perintah jang koetamtoekan kapada sekalian hakim hakim dan kalipahnja dan toean loerahnja 1  demikian lagi hakim hakim 2 dan kalipahnja dan toean loerahnja tiada koebarikan loempat loempat dan ganggoe kapada sekalian perintah jang koetamtoekan kapada lalawangan dan loerah loerah dan mantrinja maka adalah perintah jang koetamtoekan kapda sekalian hakim itoe mana mana sekalian bitjara hakim meng-hoekoemkan perbantahannja 3 sekalian ra’iatkoe dan perintah jang koetemtoekan kapada sekalian lalawangan dan loerah loerah dan mantri mantrinja 4 itoe mana mana perintah keradjaankoe kapda sekalian ra’iatkoe bitjara negeri atau lainnja an jang koesoeroehkan moefakat dan misiwarat hakim hakim dan 5  lalawangan dan loerah mantrinja kalau ada jang anggan dan tiada maasi hoekoem Allah Taala jang dihoe-koemkan oleh hakim jaitoe sekalian lalawangan da loerahnja an mantrinja koesoeroeh mangaraskan hoekoem itoe 6  djikalau berkata sasaorang kapada saoempama lalawangan oeloen redha ber- nadjar adja doea rial setali tiba tiba 7 waktoe sampai orang batagih nadzar dan baktin maka taloempat orang itoe ditagih maka wang panahoenja itoe tiada halal karana nadzar itoe pasid tiada sah karana katiadaan aldzam ang mengawadjibkan membajar dia dan jika diperoleh saratnja sekalipoen jaitoe tiada dikanai segala gawi dan poepoe pinta dan tiada dihaoer biroe segala miliknja adapoen nadzar jang sah jang djadi halal pembajarannja itoe bahwa berkata kata ia tiap tiap aorang lamoen oeloen tiada dikanai 1 gawi dan poepoe pinta dan tiada dihaoer biroe milik oeloen wajib atas oeloen bernazar maatoeri pada tiap tiap moesim doea rial setali maka apabila diperoleh 1 saratnja itoe wadjiblah atasnja membajar doea rial setali itoe dan apabila  tiada diperoleh kata 2  saratnja dari pada segala sarat jang tiada 3 itoe maka tiada wajib atasnja membajar dia dan tiada halal pembajarannja. Sekalian 4 kapala kapala 5 djangan ada jang manjalahi ptoea hadji Djamaloedin ini lamoen ada 6  djoea 6  jang menjalahi koehoekoemkan lamoen orang 7 lain jang manjalahi apabila ikam tiada  8  kawa manangat  lekas lekas bapadahkajah diakoe.  Tamat.

In het jaar 1251 op Deaderdag den vijftienden dag van de maandal’ anoharam, ‘s morgens te negen ure, heb ik Sultam Adam deze verordening uitgegeven voor al mijne onderdanen opdat hun godsdienst en opdat tussehen hen niet veelvuldige geschillen mogen bestaan – zoomede dat het den reehter gemakkelijk moge worden recht over hen te spreken. Ik hoop zeer dat al hunne verhondingen door deze mjne verordening geregeld (goed) mogen worden. Deze verordening bevat de volgende artikelen. PERKARA  1 Ik gelast aan al minjne onderdanen : mannen en vrowen, on het oude orthodoxe geloof (dat der sonnieten) te emhelzen, dat daar niemand zij, die een kettersh geloog aanhange. En aan elkeen die mocht hooren van menschen die eenig ander geloof dan het orthodoxe aankleven gelas ik om daarven aan den rechter kennis to geven en deze zal de zaak pnderzoeken. Indien werkeljik hun geloof verkerd is dan gelast ik den rechter hen te bekeeren en to onderrichten in het ware geloof en indien zij weigeren zich te bekeeren dau moet de rechter mij daarvn kenis geven. PERKARA  2 Aau al de notabelen in de kampongs gelast ik om langara (bidkapelleu) 3 op te richten opdat door hen, met allen over wie zij gerag hebben, op de daarvoor vastgestelde uren het  gemeeuschappelijk gebed 4  worde verricht en ik gelast hen om allen over wie zij gerzag hebben te geliden naar de gemeenschappelijke gebeden en iederen Vrijdag naar het Vrijdagche gebed en indien er zijn die weigeren (daarheen te gaan) zoo geve meu mij daarvan kennis). PERKARA  3 Ik gelast allen notabelen in de kampongs om allen over wie zij eenig geraz hebben te vermanen en tot onderling overleg te brengen vooral tusschen nabestaanden opdat er niet veelvuldige twisten en veten ontstaan mogen PERKARA  4 Wanneer iemand voor den rechter 6 wil trouwen, dan moet hij door ten minste twee van de het meest ter goeder naam en faam bekend staande personen uit de kampong naar den rechter worden vergezerld, en indien dat niet geschidt dan zal het huwelijk niet worden gesloten. PERKARA  5 Ik sta niet toe, dat iemn huwe met eene vrouw van eene andere secte dan die vau syafii, en wanneer een man desalniettemin zeer verlangt eene dergelijke vrouw te trouwen dan geve men mij daarvan eerst kennis.   PERKARA  6 Indien eene vrouw van haren man wescht te worden geschciden, dan zal de rechter, onderzoek doen naar de redenen, die de vrouw er toe breugen en unij daarvan berichten. PERKARA  7. Ik sta niet toe, dat mufti advies verleence aan personeu, die eeu geding aanhaugig willen maken, of aan hen wier zaak in behandeling is – en ook wil ik niet, slechts de rechter vraagt zijn (des muftis) advies. PERKARA  8. Ik veroorloof niet, dat de mufti advies verleene aau iemand die tot hem mocht komen, zeggende door mij gezonden te zijn om advies te vragen, zoo die persoon niet in het bezit is van een van mijn zegel voorzien bewijs. PERKARA  9. Wie in een rechtsgeding is betrokken mag zich uiet ophouden te midden der vorstelijke personen, der mantries, der kampong shoofden of wel van de volgelingen der hoofden. PERKARA  10. Wanneer de rechter beide partijen – de eisch eu de verwering – de getuigen en de gedingeu en de gedingeu zal hebben onderzocht, dan bevel ik dat hij uitspraak zal doen na overleg met den chalipah en deu toean loerah. PERKARA  11. Wanneer het vounis is opgemaakt – brenge men men et eerst aan mijnen jougereu broeder apdat deze er mijn zegel op drukke. PERKARA  12. Indien iemand een geding verliest, doch weigert zich naar de uitspraak te voegen – zoo gevemen het vonnis aan mijnen jougereu broeder, opdat deze daaraan kracht bijzette. PERKARA  13. Gij allen : bilals en qaums 1 indien de rechter u oproept (last geeft) oin over rechtszakeu te spreken, dan moogt gij niet weigerachtig (nalatig) zijn – want dat is ook mijn bevel (dienst). PERKARA  14. Wil men eene zaak bij den rechter aaugangig maken dan wil ik niet dat die zaak in behandeling worde genomen wanneer er niet een geschreven eisch en een gescgreven verweerchrift zijn overgelegd. PERKARA  15. Indien de eischer een geschreven eisch bij den rechter indient, dan moet dat stuk worden ter hand gesteld aan den verweerder, en indien deze nalatig blijft om binnen vijtien dagen zijn verweerschrfit aan te bieden, zoo gelast ik den rechter tegen hem verstck te verleenen. PERKARA  16. Zaken van voor mijnen tijd (voor den aanvang mijner regeering), mogen niet meer in behandeling worden genomen, maar zaken gedurende mijn tijd (de tijd mijner regering) voorgekomen mogen wel weer in behendeling worde genomen om door den rechter te worden gerectificard indien duidelijk is gebleken dat er een fout is began.  PERKARA  17. Indien iemand akkers of tuinen of andere soorten van eigendom bezit, die hij verpanden wil – die hij heft verkocht of die hij wil verkoopen – die hij heft verhuurd of die hij wil verhuren – die hij voor de helft van het proukt tijdelijk aan een ander heft afgestaan 3 of die hij Aldus wil afstaan – die hij heft nitgeleend of die hij wil uitleenen, zoo wil ik dat hij voor die handelingen bij den rechter kome, opdat deze getuige zij van de haudeling. Den rechter bevel ik, om daarvau een nota op te maken en wel twee exemplaren : een exemplar voor den rechter en een exemplar voor den eigenaar. Verder wil ik dat de rechter een groot bock aanlegge voor al die nota’s opdat zij door de elkander opvolgende rechters worden opbewaard ; en wanneer men zijn eigendom wil inlossen dan moet men evenzoo bij den rechter komen die de twee mota’s zal vernietigen. De eignaar en de andere partj betalen elk vijt duiteu aan den rechter. PERKARA  18. Wanneer echte lieden in anmin leveu, hetzij tengevolge van een woordentwist of van tes anders, dan wil ik niet at de man de vrouw vasthoude (opsluite) maar ik gelast dat zij zich spoedig zullen verzoenen en den rechter zoomede beider naastbestaanden gelast ik hen over de zaak te onderhouden en hen te verzoenen en te onderzoeken in hoeverre beiden schuld hebben en indieu zij weigerachtig blijven de beslissing of de hadat te volgen en indien de vrouw niettegnstaande de beste pogingeu om haar tot verzoening te bewegen dan geve men mij daarvan bericht. PERKARA  19. Ik sta niet toe dat men schuldvorderingen overdrage aan personen van vorstelijken bloede, aan hoofden, zoo dat niet geschiedt op grond van een schriftrlijk bewijs van den rechter. tiada soerat hakim. PERKARA  20. Ik gelast at overall de notabellen der kmpongs nauwlettend zullen uitzien naar het opkomen der maan bij het begin van de maand Ramadhan en bij het begin van de maand Hadjie en bij het begin van de maand Moeloed. Wie de maan ziet, geve daarvan ten spoedigste kennis aan den rechter opdat deze mij daarvan spoeding berichte en aan alle bewoon bij oorden, die gij afvarende voorbij zult komen, zult gij de tijding overbrengen. PERKARA  21. Indien er twist outstaan is tusschen de in woners eener kampong dan moeten de notabelen de zaak bespreken en in overleg met de oudsten der kampong den twist bijleggen ; en indien het geschil niet door samenspreking kan worden beeindigd dan brenge men het voor dea rechter.                 PERKARA 22. Ik wil niet dat iemand, die betrokken is in eene zaak welke reeds door den rechter is beslist, zijn toevlucht zoeke bij wien dan ook, en ik wil niet dat iemand – wie hij ook zij – zoodanigen reeds door den rechter gevonnisden zal beklagen (ophitsen) en wie dit mijn bevel overtreedt en toch zijn toevlucht zoekt – bij wien dan ook – dien zal ik straffen.                      PERKARA 23. Indien door iemand een stuk bouwgrond of een tuin of iets anders lang geleden is verkocht geworden, om het even of het verkochte nog in handen is van den eersten kooper of door dezen reeds weder aan anderen is verkocht geworden – en wanueer dan de nabetaanden van den verkooperdaarop aanspraak maken, bewerende dat het verkochte behoort tot eenen nog onverdeelden boedel waarop ook zij voor een deel reeht hebben – en indien dan ook zelfs de verkooper instemt met hen die zich op den gemeenschappelijken eigendom beroepen – dan mogen toch noch de verkooper noch zij die aanspraak hadden op een deel vau den boedel een eisch bij den rechter ter zake instellen eu (zoo zij dat al doen) mogen de rechters de zaak niet entameeren in het geval de verkoop twintig jaren of langer geleden plaats vond voordat men de bedoelde aanspraak deed gelden en indien beiden leefden en ter plaatse aanwezig waren in den genoemden tijd gedurende welken het verkochte in handen was van den kooper – want dan is de zaak al te uod. PERKARA 24      Gij allen, rechters! indien men eisch en verweerschrift aan u indient, dan zult gij aanteekeningchoden van den datum wanneer men eisch en verweewschrift indient, en dan zult gij alle de getuigen opvragen die partijen wenschen dat gehoord zullen wordeu doch zij mogen slechts eenmaal getuigen bijbrengen, en moeteu zich binnen den tijd van ééne maand bezinneu wie zij als getuigen willen doen hooren – rechter zijn verschenen hebben uitgesproken, dan zult gij de zaak beslisseu getuigen bijbrengt dan die vroeger zijn opgegeveu dan ziju die niet meer ontvankelijk. ARTIKEL 25      Indien iemand een jong meisje huwt en hij beschuldigt haar meisje huwt en hij beschuldigt haar later geen maagd te ziju geweest – laat dat zijue vrouw een verborgen gebrek had – mij daarvan wordeu kennis had – gegeveu, want dan er getuigenis kau worden bijgebracht. ARTIKEL 26      Is een stuk bouwgrond of een tuin tien jaren of langer geleden verkocht of verdell door deu stamvader of door den rechter, mits die verdeeling zeker en van algemeene bekendheid zij, te meer nog wanueer getuigen bestaan voor de bloedverwantschap (vau de bedeelden) of ook al is er een fout begaan (in de verdeeling of verkoop) dan mogen de kinderen en kleinkinderen noch de nabestannden de zaak niet meer bij den rechter aanhangig maken indieu de verkooper of de kooper, de verdeeler of de bedeelde siuts is overleden. ARTIKEL 27      De winuende partij mag geen huur eischen voor den hem toegewezen ground over den tijd dat die in bezit was van den suecombant. PERKARA 28      Wil iemand land bebouwen in het gebied van Alabioe of yau Negara of elders dan mogen de inwoners van Alabioe, van Negara of van die audere streek dat niet beletten en niet als hun ground zich toekenneu wat niet bewerkt of bebouwd is “en zij mogen ( de bebouwers) ook niet verontrusten. PERKARA 29      Is een vlakte omstreeks twee jaren of lauger door de bebouwers verlaten en weer tot haren oorspronkelijken staat teruggekeerd en zijn er geen teekenen van eigendomsrecht meer aanwezig zooals : aanplantingen, dijken, gegraven kanalen, die den grond bebouwbaar maken, en wordt die grond dan door anderen bawerkt eu in bezit genomen dau wil ik niet dat de vroegere bewerkers dien ground terug verlangen of bij den rechter terug eischen. ARTIKEL 30      Wanner iemand onder zware verdenking ligt van overspel te hebben gepleegd doch hij of zij bekent nict, dan geve men mij daarvan kennis ARTIKEL 31      Ik veroorloof niet dat de loerah’s eu de mantrie’s van ???? ???? en elders zich mengen en hiuderlijk ziju in die zaken, die ziju opgedragen aan de rechters, de ehalipah’s en de toean loerah ‘s.      Evenzoo wil ik niet, dat de rechters eu de ehalipah’s en de toean loerah’s zich mengen en hinderlijk zijn in die zaken, die zijn opgedragen aan de lelawangan’s loerah’s en mantrie’s.      Aan de rechters is opgedragen de berechting van alle geschillen tusschen mijne obderdanen.      En aan de lelawangan’s, de loerah’s en de mantrie’s zijn overgelaten alle bevelen aan mijne onderdanen voor zoover betreft de diensten ten mijnen behoeve, de zaken het land betreffende en dergelijken.